Isu fatwa: Apa perbezaan antara SIS Forum dan GISBH?

PERBEZAAN ANTARA FATWA TERHADAP SIS FORUM DAN GISBH

Soalan ini sangat baik kerana ia menyentuh kekeliruan utama yang timbul. 

Perbezaan ketara antara kes SIS Forum dan GISBH tidak terletak pada kandungan ajaran mereka, tetapi pada skop kuasa badan yang mengeluarkan fatwa dan kerangka perundangan diguna pakai.

Penghakiman Mahkamah Persekutuan dalam kes SIS Forum adalah sangat spesifik. Ia memutuskan bahawa Jawatankuasa Fatwa Negeri Selangor, apabila menggunakan kuasanya di bawah Butiran 1, Senarai II Jadual Kesembilan Perlembagaan Persekutuan, hanya boleh mengeluarkan fatwa yang terpakai kepada “orang-orang yang menganut agama Islam” (persons professing the religion of Islam). 

Mahkamah mentafsirkan frasa ini sebagai merujuk kepada manusia sebenar (natural persons) sahaja, dan bukannya entiti buatan seperti syarikat atau pertubuhan (artificial persons). Ini kerana sebuah syarikat tidak boleh menunaikan rukun Islam atau bertaubat.

Situasi GISBH pula berbeza dari beberapa sudut:

• Badan Pengeluar Fatwa: Fatwa terhadap ajaran GISBH bukan sahaja dikeluarkan di peringkat negeri, tetapi juga oleh Majlis Kebangsaan Bagi Hal Ehwal Ugama Islam Malaysia (MKI), yang dianggotai oleh Sultan dan Raja-Raja. Fatwa MKI mempunyai autoriti moral dan kebangsaan yang berbeza, walaupun pelaksanaannya masih melalui pewartaan di peringkat negeri.
• Kerangka Undang-undang Berbeza: Tindakan terhadap kumpulan seperti GISBH selalunya tidak hanya bersandarkan kepada enakmen fatwa negeri semata-mata. Ia sering melibatkan undang-undang Persekutuan lain seperti Akta Pertubuhan 1966 jika ia sebuah pertubuhan, atau tindakan di bawah undang-undang keselamatan jika ajarannya dianggap mengancam ketenteraman awam.

Undang-undang ini memberi kuasa kepada Menteri Dalam Negeri atau Pendaftar Pertubuhan (ROS) untuk mengharamkan sesebuah entiti, suatu kuasa yang tidak dimiliki oleh Jawatankuasa Fatwa.

Secara ringkasnya, kes SIS Forum adalah mengenai had kuasa sebuah jawatankuasa fatwa negeri di bawah Perlembagaan. Manakala, tindakan terhadap GISBH mungkin melibatkan gabungan kuasa fatwa negeri dan kuasa eksekutif Persekutuan yang lebih luas untuk bertindak ke atas entiti atau pertubuhan.

Potensi GISBH Mencabar Fatwa

Secara teorinya, ya, GISBH boleh menggunakan keputusan kes SIS Forum sebagai duluan (precedent) untuk mencabar pemakaian fatwa negeri secara langsung ke atas entiti syarikatnya, iaitu GISB Holdings Sdn Bhd.

Hujah mereka berkemungkinan adalah sama iaitu sebagai sebuah syarikat berhad adalah “artificial person” dan berdasarkan tafsiran Mahkamah Persekutuan, fatwa negeri yang digubal di bawah bidang kuasa yang sama tidak boleh terpakai kepadanya.

Namun, cabaran ini mempunyai beberapa batasan penting:

• Hanya Terpakai kepada Entiti: Sekiranya berjaya, cabaran itu hanya akan membatalkan pemakaian fatwa ke atas syarikat GISBH sahaja. Ia tidak akan membatalkan fatwa tersebut ke atas pengasas, ahli lembaga pengarah, atau mana-mana individu pengikut ajaran itu. Mereka kekal terikat dengan fatwa yang mengisytiharkan ajaran itu sesat dan mewajibkan mereka bertaubat.
• Tindakan di Bawah Undang-undang Lain: Seperti yang dijelaskan di soalan 1, kemenangan dalam cabaran ini tidak akan menghalang pihak berkuasa Persekutuan daripada mengambil tindakan terhadap GISBH sebagai sebuah entiti di bawah undang-undang lain yang relevan.

Jadi, walaupun ada ruang untuk cabaran perundangan, ia mungkin tidak akan mengubah gambaran besar mengenai status ajaran tersebut atau liabiliti individu-individu yang terlibat.

Tindakan Terhadap Pertubuhan Penyebar Ajaran Sesat

Keputusan kes SIS Forum tidak melumpuhkan pihak berkuasa agama atau negeri daripada mengambil tindakan terhadap penyebaran ajaran sesat melalui platform pertubuhan atau syarikat. 

Ia hanya menjelaskan bahawa fatwa negeri bukanlah instrumen yang tepat untuk menghukum entiti tersebut.

Pihak berkuasa masih mempunyai pelbagai instrumen perundangan lain untuk bertindak seperti berikut;

a. Tindakan Terhadap Individu: Pihak berkuasa agama negeri boleh terus mendakwa individu-individu yang menggerakkan pertubuhan tersebut (seperti pengarah, ahli jawatankuasa, atau penceramah) di bawah Enakmen Kesalahan Jenayah Syariah negeri masing-masing atas kesalahan seperti mengembangkan doktrin palsu.

b. Tindakan Terhadap Entiti (Kuasa Persekutuan):

i. Pendaftar Pertubuhan (ROS): Jika ia sebuah pertubuhan berdaftar, ROS boleh membatalkan pendaftarannya di bawah Akta Pertubuhan 1966 jika ia bergerak bagi tujuan yang memudaratkan kepentingan awam atau ketenteraman.

ii. Suruhanjaya Syarikat Malaysia (SSM): Jika ia sebuah syarikat, SSM mempunyai kuasa untuk menyiasat dan mengambil tindakan jika syarikat menjalankan aktiviti yang menyalahi undang-undang.

iii. Kementerian Dalam Negeri (KDN): KDN mempunyai kuasa mutlak untuk mengharamkan mana-mana pertubuhan yang dianggap mengancam keselamatan negara.

Kesimpulannya, keputusan ini memperkemaskan sempadan bidang kuasa. Urusan akidah individu diuruskan oleh pihak berkuasa agama negeri, manakala urusan melibatkan entiti pertubuhan yang mengancam ketenteraman diuruskan oleh pihak berkuasa Persekutuan.

Gesaan Penukaran Nama “Sisters in Islam”

Dari sudut perundangan, gesaan Duli Yang Maha Mulia Sultan Selangor supaya SIS Forum tidak lagi menggunakan perkataan “Islam” dalam namanya adalah satu titah yang mempunyai wibawa yang amat tinggi, khususnya sebagai Ketua Agama Islam di Selangor.

Walaupun titah ini bukan satu undang-undang, ia memberi isyarat dan desakan yang kuat kepada badan eksekutif untuk mengambil tindakan. 

Mekanisme perundangan untuk perkara ini wujud di bawah undang-undang Persekutuan seperti Akta Syarikat 2016  dan Akta Pertubuhan 1966.

Kedua-dua akta ini memberi kuasa kepada Menteri yang bertanggungjawab atau Pendaftar (SSM/ROS) untuk menolak pendaftaran nama atau mengarahkan penukaran nama jika nama tersebut dianggap “tidak wajar” (undesirable), mengelirukan, atau boleh menyinggung perasaan awam.

Dalam konteks ini, pihak berkuasa boleh berhujah bahawa penggunaan nama “Islam” oleh sebuah organisasi yang pemikirannya telah difatwakan sebagai sesat dan menyeleweng bagi individu oleh pihak berkuasa agama yang sah, adalah mengelirukan masyarakat umum dan tidak wajar.

Sekiranya pihak berkuasa (Menteri/Pendaftar) mengeluarkan arahan rasmi untuk menukar nama, SIS Forum boleh mencabar arahan tersebut di mahkamah melalui semakan kehakiman. Namun, mereka perlu membuktikan bahawa arahan itu tidak munasabah atau dibuat dengan niat jahat, satu cabaran yang sukar memandangkan ia disokong oleh titah Diraja dan fatwa yang sah terhadap individu. — The Merdeka Times

Setiausaha Agung Persatuan Peguam-Peguam Muslim Malaysia (PPMM), Danial Farhan Zainul Rijal.

Penafian: Artikel yang disiarkan The Merdeka Times ini adalah pandangan peribadi penulis. Ia tidak semestinya menggambarkan pendirian Editorial The Merdeka Times dalam isu yang dikupas.